Openbaarheid van bestuur – een praktijktest
Deze Europees/Vlaamse openbaarheidswetgeving werd al vaak besproken in het VALK-tijdschrift. Openbaarheid van bestuur is een basisvereiste voor een goed werkende democratie. Dank zij die openbaarheid heb je als burger of vereniging het recht om alle overheidsbeslissingen en alles wat daar mee te maken heeft, zoals alle voorbereidingen tot die beslissing, te kunnen doornemen. Om een voorbeeld te geven: je kan een milieuvergunning inkijken of een kopie aanvragen, je hebt ook inzage-of kopierecht op de milieuvergunningsaanvraag zelf, op de verslagen van vergaderingen over de milieuvergunningsaanvraag, de adviezen die erover werden binnengebracht, de bezwaarschriften die ervoor werden ingediend of de metingen of studies (bijvoorbeeld een MilieuEffectRapport) die werden opgemaakt voor de aanvraag.
Meer weten over de openbaarheid van bestuur? Ga naar de VALK-website www.vzwvalk.be, klik op ‘Wetgeving’ en dan op ‘Openbaarheid van Bestuur’.
De wet Openbaarheid van Bestuur kwam er dankzij Europa. Elke Europese lidstaat moet ze toepassen.
De Vlaamse Openbaarheid van bestuur-wetgeving voldoet aan de EU-vereisten. Helaas laat de praktijk wel eens te wensen over. Er zijn overheidsbesturen die er trachten aan te ontkomen. VALK heeft in het verleden al een paar maal een klacht ingediend bij de beroepscommissie. Met goed resultaat. Maar soms loopt het nog moeilijker.
In 2013 wou een journalist weten welke horecazaken het rookverbod overtraden. De Federale Overheidsdienst FOD weigerde de gegevens. De beroepscommissie verplichtte de FOD de gegevens vrij te geven, maar die weigerde nogmaals en trok naar de Raad Van State. De Raad van State schaarde zich achter de journalist, FOD kon niet meer ontkomen aan haar openbaarheidsplicht. Zie meer hierover op de VALK-website.
Onlangs was er een gelijkaardig incident. Ditmaal met het FAVV, het Federaal Voedselagentschap.
Meer weten over de openbaarheid van bestuur? Ga naar de VALK-website www.vzwvalk.be, klik op ‘Wetgeving’ en dan op ‘Openbaarheid van Bestuur’.
De wet Openbaarheid van Bestuur kwam er dankzij Europa. Elke Europese lidstaat moet ze toepassen.
De Vlaamse Openbaarheid van bestuur-wetgeving voldoet aan de EU-vereisten. Helaas laat de praktijk wel eens te wensen over. Er zijn overheidsbesturen die er trachten aan te ontkomen. VALK heeft in het verleden al een paar maal een klacht ingediend bij de beroepscommissie. Met goed resultaat. Maar soms loopt het nog moeilijker.
In 2013 wou een journalist weten welke horecazaken het rookverbod overtraden. De Federale Overheidsdienst FOD weigerde de gegevens. De beroepscommissie verplichtte de FOD de gegevens vrij te geven, maar die weigerde nogmaals en trok naar de Raad Van State. De Raad van State schaarde zich achter de journalist, FOD kon niet meer ontkomen aan haar openbaarheidsplicht. Zie meer hierover op de VALK-website.
Onlangs was er een gelijkaardig incident. Ditmaal met het FAVV, het Federaal Voedselagentschap.
Student Rudy Engels trachtte in het kader van zijn Postgraduaat Internationale onderzoeksjournalistiek de resultaten van de inspectieverslagen van de FAVV over de hygiëne van restaurants te pakken te krijgen. Dat bleek een harde noot om kraken.
Zijn eerste aanvraag dateert van 2011. Het FAVV weigerde. De volgende stap was een klacht bij de beroepscommissie openbaarheid van bestuur. Die beval de resultaten vrij te geven. Het FAVV bleef weigeren en trok naar de Raad van State. Pas na verscheidene veroordelingen door de Raad van State, het was toen al einde 2014, kon de FAVV niet meer ontkomen aan het vrijgeven van de resultaten. Ze bemoeilijkten nog wel snel het inzagerecht door de aanvragers te verplichten een speciaal formulier in te vullen.
Rudy Engels: ‘Ik was door de hele procedure, die jaren heeft geduurd, murw geslagen. Ik heb vaak het deksel op mijn neus gekregen’.
Dank zij het werk van Engels werden begin 2015 de restaurant- inspectieverslagen op de websites van enkele kranten geplaatst. Waarop was het nodig dat de FAVV zo moeilijk deed over de openbaarmaking van de inspectieresultaten?
In Denemarken hebben ze er het raden naar. In dat land worden al sinds 2001 de inspectiegegevens van de Deense horeca gewoon gepubliceerd. Aan de deur van elk restaurant hangt het inspectieverslag van de zaak. Deze rapporten zijn voorzien van smileys die aangeven of het restaurant in orde is (lachend gezicht) of niet (boos gezicht). Daarnaast zijn ook de resultaten van vroegere controles te zien.
De Deense overheid is zeer tevreden over de openbaarmaking van deze controles. Sindsdien is de hygiëne in de horeca opvallend verbeterd en de voedselveiligheid toegenomen. Het argument van de FAVV, dat openbaarmaking van de controleresultaten druk zou leggen op de inspecteurs om soepeler te controleren, houdt volgens de Deense overheid geen steek. Michael Dahl Nielsen, woordvoerder van het Deense ministerie van Voeding, Landbouw en Visserij: ‘De inspecties worden niet door de restauranthouders betaald, maar net als politieagenten door de belastingbetaler. Ze doen dus gewoon hun job’.
Ook in het Verenigd Koninkrijk leidde het publiceren van de inspectieverslagen niet tot daling van horecabezoek of restaurants die de deuren moesten sluiten, zoals de horecasector eerst vreesde. Integendeel, consumenten beschikken over meer informatie om hun keuze te maken en zaakvoerders over extra informatie om hun kroeg, restaurant of eetzaak proper te houden.
Langzaamaan is de FAVV mee in die redenering. Onder druk van de consumentenorganisatie Test Aankoop zal het FAVV dit jaar een website lanceren die ten laatste 30 juni operationeel zal zijn. Daar gaan wel niet de volledige inspectieverslagen op staan, maar wel symbolen die weergeven hoe een zaak op vlak van infrastructuur, inrichting en hygiëne scoorde bij de meest recente inspectie.
Op de website staan alle geinspecteerde ‘restaurants’ in de brede zin: sterrenrestaurants, maar ook frituren, kebabzaken, bakkers ….
De resultaten van de horeca-inspectieverslagen zijn nu gekend, en interessant. Zo is één op 4 van 30 toprestaurants in Brussel en Vlaanderen gebuisd op vlak van infrastructuur, inrichting en hygiëne.
Zijn eerste aanvraag dateert van 2011. Het FAVV weigerde. De volgende stap was een klacht bij de beroepscommissie openbaarheid van bestuur. Die beval de resultaten vrij te geven. Het FAVV bleef weigeren en trok naar de Raad van State. Pas na verscheidene veroordelingen door de Raad van State, het was toen al einde 2014, kon de FAVV niet meer ontkomen aan het vrijgeven van de resultaten. Ze bemoeilijkten nog wel snel het inzagerecht door de aanvragers te verplichten een speciaal formulier in te vullen.
Rudy Engels: ‘Ik was door de hele procedure, die jaren heeft geduurd, murw geslagen. Ik heb vaak het deksel op mijn neus gekregen’.
Dank zij het werk van Engels werden begin 2015 de restaurant- inspectieverslagen op de websites van enkele kranten geplaatst. Waarop was het nodig dat de FAVV zo moeilijk deed over de openbaarmaking van de inspectieresultaten?
In Denemarken hebben ze er het raden naar. In dat land worden al sinds 2001 de inspectiegegevens van de Deense horeca gewoon gepubliceerd. Aan de deur van elk restaurant hangt het inspectieverslag van de zaak. Deze rapporten zijn voorzien van smileys die aangeven of het restaurant in orde is (lachend gezicht) of niet (boos gezicht). Daarnaast zijn ook de resultaten van vroegere controles te zien.
De Deense overheid is zeer tevreden over de openbaarmaking van deze controles. Sindsdien is de hygiëne in de horeca opvallend verbeterd en de voedselveiligheid toegenomen. Het argument van de FAVV, dat openbaarmaking van de controleresultaten druk zou leggen op de inspecteurs om soepeler te controleren, houdt volgens de Deense overheid geen steek. Michael Dahl Nielsen, woordvoerder van het Deense ministerie van Voeding, Landbouw en Visserij: ‘De inspecties worden niet door de restauranthouders betaald, maar net als politieagenten door de belastingbetaler. Ze doen dus gewoon hun job’.
Ook in het Verenigd Koninkrijk leidde het publiceren van de inspectieverslagen niet tot daling van horecabezoek of restaurants die de deuren moesten sluiten, zoals de horecasector eerst vreesde. Integendeel, consumenten beschikken over meer informatie om hun keuze te maken en zaakvoerders over extra informatie om hun kroeg, restaurant of eetzaak proper te houden.
Langzaamaan is de FAVV mee in die redenering. Onder druk van de consumentenorganisatie Test Aankoop zal het FAVV dit jaar een website lanceren die ten laatste 30 juni operationeel zal zijn. Daar gaan wel niet de volledige inspectieverslagen op staan, maar wel symbolen die weergeven hoe een zaak op vlak van infrastructuur, inrichting en hygiëne scoorde bij de meest recente inspectie.
Op de website staan alle geinspecteerde ‘restaurants’ in de brede zin: sterrenrestaurants, maar ook frituren, kebabzaken, bakkers ….
De resultaten van de horeca-inspectieverslagen zijn nu gekend, en interessant. Zo is één op 4 van 30 toprestaurants in Brussel en Vlaanderen gebuisd op vlak van infrastructuur, inrichting en hygiëne.