Voorwoord
Wat als Gaudi een Belg was : Sagrada Familias, parel van Barcelonese architectuur
De kerk Sagrada Familia in Barcelona is het beroemdste bouwwerk van de fenomenale Spaanse architect Antoni Gaudi.
De eerste steen werd gelegd in 1882, en in 1885 werd de bouwvergunning aangevraagd. Maar die werd nooit goedgekeurd.
Aan de kerk wordt, sinds de start in 1882, onafgebroken gewerkt. Enkel tijdens de Spaanse burgeroorlog lag de bouw stil. De uiteindelijke oplevering is voorzien voor 2026. In 2010 wijdde paus Benedict XVI de kerk in als basiliek.
Gaudi was een geniale architect die zich liet inspireren door de natuur. Geen strakke lijnen, maar vloeibare vormen die buigen, draaien, uitwaaieren. De kerk is 170 meter hoog, net enkele meters lager dan de top van Barcelona’s hoogste berg, de Mont Juïc. Dat wilde Gaudi zo, uit respect voor het werk van de Schepper. Gaudi was zo fanatiek met de kerk bezig, dat hij vanaf 1914 geen andere opdrachten meer aannam. Hij woonde zelfs enkele jaren in de kerk om de werkzaamheden beter te kunnen opvolgen.
In juni 2019 werd dan eindelijk de bouwvergunning afgeleverd, en ze is geldig tot 2026 . Dat is exact honderd jaar na de dood van Gaudi. Die overleed in 1926 na door een tram te zijn overreden. ‘Het was een historische anomalie dat de Sagrada Familia geen vergunning had en dus illegaal gebouwd werd’ zei Janet Sanz, de schepen van ecologie van Barcelona.
Wat als Gaudi een Belg was
Als Gaudi een Belg was geweest, had hij het veel gemakkelijk gehad. Bouwvergunning aanvragen was voor niks nodig. Doe maar op. Want in ons land werd het aanvragen van een bouwvergunning pas verplicht in 1964, toen de allereerste wet op stedenbouw van ons land van kracht werd.
België was dan ook één van de laatste landen van Europa waar het aanvragen van een bouwvergunning noodzakelijk werd.
Maar ook na 1964 bleef bouwen in ons land supergemakkelijk. Er was nog geen ruimtelijke planning goedgekeurd, je kon toen overal maar bouwen waar je wilde. Zelfs al vroeg je een bouwvergunning aan midden in een moeras kilometers van de bewoonde wereld, het werd toegestaan.
Pas na 1975 werden de eerste richtlijnen van wat waar mocht opgesteld: de gewestplannen. Het gewestplan Turnhout-Herentals, het VALK-werkingsgebied, werd pas in 1979 goedgekeurd. Ook hierin was ons land één van de laatste van Europa.
En daarmede was de willekeur helemaal nog niet afgelopen. Want met die gewestplannen, die al erg soepel waren, werd massaal geknoeid. En de bouwvergunningsrichtlijnen werden volgepompt met uitzonderingsregels. Het overal willekeurig bouwen bleef gewoon doorgaan.
Dat besefte uiteindelijk iedereen wel. Er werd opnieuw een poging gedaan om de chaos wat in te dijken. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen zag in 1997 het licht. Dat al snel weer doofde. De toenmalige regeringen startten een fabriek in achterpoortjes, die goed verkochten. De talrijke afwijkingen en uitzonderingen makten dat van een goed ruimtelijk beleid weer niks van in huis kwam.
De eerste steen werd gelegd in 1882, en in 1885 werd de bouwvergunning aangevraagd. Maar die werd nooit goedgekeurd.
Aan de kerk wordt, sinds de start in 1882, onafgebroken gewerkt. Enkel tijdens de Spaanse burgeroorlog lag de bouw stil. De uiteindelijke oplevering is voorzien voor 2026. In 2010 wijdde paus Benedict XVI de kerk in als basiliek.
Gaudi was een geniale architect die zich liet inspireren door de natuur. Geen strakke lijnen, maar vloeibare vormen die buigen, draaien, uitwaaieren. De kerk is 170 meter hoog, net enkele meters lager dan de top van Barcelona’s hoogste berg, de Mont Juïc. Dat wilde Gaudi zo, uit respect voor het werk van de Schepper. Gaudi was zo fanatiek met de kerk bezig, dat hij vanaf 1914 geen andere opdrachten meer aannam. Hij woonde zelfs enkele jaren in de kerk om de werkzaamheden beter te kunnen opvolgen.
In juni 2019 werd dan eindelijk de bouwvergunning afgeleverd, en ze is geldig tot 2026 . Dat is exact honderd jaar na de dood van Gaudi. Die overleed in 1926 na door een tram te zijn overreden. ‘Het was een historische anomalie dat de Sagrada Familia geen vergunning had en dus illegaal gebouwd werd’ zei Janet Sanz, de schepen van ecologie van Barcelona.
Wat als Gaudi een Belg was
Als Gaudi een Belg was geweest, had hij het veel gemakkelijk gehad. Bouwvergunning aanvragen was voor niks nodig. Doe maar op. Want in ons land werd het aanvragen van een bouwvergunning pas verplicht in 1964, toen de allereerste wet op stedenbouw van ons land van kracht werd.
België was dan ook één van de laatste landen van Europa waar het aanvragen van een bouwvergunning noodzakelijk werd.
Maar ook na 1964 bleef bouwen in ons land supergemakkelijk. Er was nog geen ruimtelijke planning goedgekeurd, je kon toen overal maar bouwen waar je wilde. Zelfs al vroeg je een bouwvergunning aan midden in een moeras kilometers van de bewoonde wereld, het werd toegestaan.
Pas na 1975 werden de eerste richtlijnen van wat waar mocht opgesteld: de gewestplannen. Het gewestplan Turnhout-Herentals, het VALK-werkingsgebied, werd pas in 1979 goedgekeurd. Ook hierin was ons land één van de laatste van Europa.
En daarmede was de willekeur helemaal nog niet afgelopen. Want met die gewestplannen, die al erg soepel waren, werd massaal geknoeid. En de bouwvergunningsrichtlijnen werden volgepompt met uitzonderingsregels. Het overal willekeurig bouwen bleef gewoon doorgaan.
Dat besefte uiteindelijk iedereen wel. Er werd opnieuw een poging gedaan om de chaos wat in te dijken. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen zag in 1997 het licht. Dat al snel weer doofde. De toenmalige regeringen startten een fabriek in achterpoortjes, die goed verkochten. De talrijke afwijkingen en uitzonderingen makten dat van een goed ruimtelijk beleid weer niks van in huis kwam.
Betonstop?
Enfin, we zijn 2019 en er is het idee van de betonstop. Maar die zou pas ingaan in 2040, en is nog maar een idee. Er was geen goedkeuring door de regering.
Inmiddels is de betonmolen op ‘full speed’ gezet. De laatste jaren wordt 6 hectare open ruimte per dag volgebouwd. In 2018 steeg dat naar 7 hectaren per dag. Vlaanderen is , met afstand, Europees koploper in ruimtebeslag en verharding. We zijn al met erg veel, 6,5 miljoen inwoners op een kleine ruimte (462 inwoners per km2, in België 377/km2 ) en we maken er daarbovenop nog eens een bende van. Met 14% effectieve verharding doet Vlaanderen het dubbel zo slecht als het Europees gemiddelde, dat 7% is.
Als de kavels worden geteld die binnen bouwzones e.d. vallen (in die kavels zijn bv tuinen inbegrepen) dan is Vlaanderen voor 26% bebouwd.
Wat lintbebouwing betreft is Vlaanderen absoluut Europees kampioen, met 13.000 kilometer lintbebouwing.
De gewestplannen voorzien nog eens 40.000 hectaren open ruimte dat mag worden volgebouwd. Als de elektriciteit niet uitvalt blijft die betonmolen nog wel even draaien.
‘De gul roodgekleurde vlekken op de gewestplannen zijn een historische erfenis’ zegt Tom Coppens, prof ruimtelijke ordening aan de Universiteit Antwerpen. ‘Die plannen zijn tot stand gekomen in de jaren ’70, de woongebieden werden toen erg ruim ingekleurd’.
En daar willen de opeenvolgende regeringen niet echt iets aan doen, vage beloftes niet meegerekend. Dat wordt genoemd: de hypocrisie tussen de retoriek van de wetstraat en de praktijk van de wet. ‘De Vlaamse overheid kondigt een betonstop aan’ zegt Tom Coppens, ‘maar het vergunningenbeleid gaat dwars tegen die intenties in’.
Enfin, we zijn 2019 en er is het idee van de betonstop. Maar die zou pas ingaan in 2040, en is nog maar een idee. Er was geen goedkeuring door de regering.
Inmiddels is de betonmolen op ‘full speed’ gezet. De laatste jaren wordt 6 hectare open ruimte per dag volgebouwd. In 2018 steeg dat naar 7 hectaren per dag. Vlaanderen is , met afstand, Europees koploper in ruimtebeslag en verharding. We zijn al met erg veel, 6,5 miljoen inwoners op een kleine ruimte (462 inwoners per km2, in België 377/km2 ) en we maken er daarbovenop nog eens een bende van. Met 14% effectieve verharding doet Vlaanderen het dubbel zo slecht als het Europees gemiddelde, dat 7% is.
Als de kavels worden geteld die binnen bouwzones e.d. vallen (in die kavels zijn bv tuinen inbegrepen) dan is Vlaanderen voor 26% bebouwd.
Wat lintbebouwing betreft is Vlaanderen absoluut Europees kampioen, met 13.000 kilometer lintbebouwing.
De gewestplannen voorzien nog eens 40.000 hectaren open ruimte dat mag worden volgebouwd. Als de elektriciteit niet uitvalt blijft die betonmolen nog wel even draaien.
‘De gul roodgekleurde vlekken op de gewestplannen zijn een historische erfenis’ zegt Tom Coppens, prof ruimtelijke ordening aan de Universiteit Antwerpen. ‘Die plannen zijn tot stand gekomen in de jaren ’70, de woongebieden werden toen erg ruim ingekleurd’.
En daar willen de opeenvolgende regeringen niet echt iets aan doen, vage beloftes niet meegerekend. Dat wordt genoemd: de hypocrisie tussen de retoriek van de wetstraat en de praktijk van de wet. ‘De Vlaamse overheid kondigt een betonstop aan’ zegt Tom Coppens, ‘maar het vergunningenbeleid gaat dwars tegen die intenties in’.
Wat moet dat kosten?
Die massale en verspreide bebouwing kost geld. Het is enorm duur aan infrastructuur (wegen, verlichting, riolering, als die er al is) en diensten (post, vuilnisophaling, ….) en zorgt voor massaal autogebruik. De Vlaming op zijn kleine grondgebied legt vandaag al jaarlijks 1000 kilometer meer af dan de gemiddelde Europeaan. Er volgt ook een andere logica uit. Hoeveel te meer gebouwd, hoeveel te minder open ruimte. Zo zijn bossen één van de slachtoffers. Die gaan, ondanks alle beloftes van onze regeringen, er jaar na jaar op achteruit. Sinds 1985 is in Vlaanderen 2700 hectaren netto oppervlakte bos verdwenen, een afname van 2,4%. De belofte uit het Vlaams Structuurplan van 1997 voor een bijkomende 10.000 ha bossen bleek nep. |
Waterzuivering in Vlaanderen onbetaalbaar
Door die Vlaamse bouwwoede en de onlogisch slechte ruimtelijke ordening wordt het onmogelijk de waterzuivering van de Vlaamse beken en rivieren betaalbaar te houden. Er is natuurlijk ook de gigantische fraude met mest door landbouwers en mestverwerkers die maken dat de waterkwaliteit van opervlaktewater en van grondwater maar niet de Europese doelstellingen haalt. Een grote schuldige is de chaotisch verspreide bebouwing van ons land. Dat maakt de aanleg van waterzuiveringsinfrastructuur (o.a. riolering) peperduur en archi-moeilijk. Hierdoor wordt het afvalwater van één op de acht Vlamingen nog steeds niet gezuiverd. Er is al voor 1,3 miljard euro aan maatregelen op de sporen gezet, maar er moet nog 2,7 miljard extra geïnvesteerd worden. Dat geld is er voorlopig nog niet. |
VALK
Die chaos in ruimtelijke ordening is één van de zaken waar VALK mee bezig is. Neem nu de omvorming van een kaduke (wegens gebouwd in een nat gebied) afgelegen boerderij in De Mosselgoren te Geel naar een opvangcentrum voor drugsverslaafden. Inbegrepen een uitgebreid secretariaat, en dat allemaal in natuur en overstromingsgevoelig gebied. Een piekfijn voorbeeld hoe het niet moet maar hoe het wel gaat hier.
En dan zijn er dan nog de milieuproblemen die al snel opduiken in ons overbevolkte Vlaanderen. Wat VALK daaraan doet, lees je in dit tijdschrift.
Michel Van Buggenhout
Die chaos in ruimtelijke ordening is één van de zaken waar VALK mee bezig is. Neem nu de omvorming van een kaduke (wegens gebouwd in een nat gebied) afgelegen boerderij in De Mosselgoren te Geel naar een opvangcentrum voor drugsverslaafden. Inbegrepen een uitgebreid secretariaat, en dat allemaal in natuur en overstromingsgevoelig gebied. Een piekfijn voorbeeld hoe het niet moet maar hoe het wel gaat hier.
En dan zijn er dan nog de milieuproblemen die al snel opduiken in ons overbevolkte Vlaanderen. Wat VALK daaraan doet, lees je in dit tijdschrift.
Michel Van Buggenhout