In de EU is het algemene principe van openbaarheid van bestuursdocumenten van toepassing (verdrag van Aarhus). Op 26 maart 2004 werd bij ons het Decreet betreffende de openbaarheid van bestuursdocumenten goedgekeurd en op 1 juli 2004 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De omzendbrief van 4 juni 2004 (op 1 juli 2004 in het Belgisch Staatsblad) geeft toelichting.
Het komt hier op neer: Elk bestuursdocument in handen van een openbare instantie is een openbaar document. Elke instantie waarop het decreet van toepassing is is verplicht om aan ieder die erom verzoekt de gewenste bestuursdocumenten ter inzage te geven, een kopie te bezorgen en/of er uitleg over te verstrekken.
Art. 7. De personeelsleden van instanties zijn verplicht om ieder natuurlijk persoon, rechtspersoon of groepering ervan die informatie zoekt waarover instanties beschikken, hierbij behulpzaam te zijn. De instantie is verplicht aan ieder natuurlijk persoon, rechtspersoon of groepering ervan die erom verzoekt, de gewenste bestuursdocumenten openbaar te maken door er inzage in te verlenen, er uitleg over te verschaffen of er een afschrift van te overhandigen.
Het begrip ‘bestuursdocument’ wordt ruim geïnterpreteerd. Het kan een document zijn, een geluids- of beeldopname, foto’s, notulen, contract,
advies, …
Wat is een openbaar bestuur?
Ook het begrip ‘openbare instantie’ wordt ruim geïnterpreteerd. Hieronder vallen bijvoorbeeld de Vlaams Gemeenschap, Vlaams Parlement, instanties binnen het Vlaamse gewest zoals Aquafin, provincies, gemeenten, gemeentelijke en provinciale instellingen zoals OCMW’s, gemeentescholen, intercommunales zoals de drinkwatermaatschappij PIDPA, polders en wateringen, kerkfabriek enzovoorts.
Het gewenste document moet niet noodzakelijk opgemaakt zijn door de instantie aan wie het wordt gevraagd. Het volstaat dat het document in het bezit is van die instantie om onder de openbaarheid te vallen.
Uitzonderingen
Er zijn enkele uitzonderingen waarbij de openbaarheid kan geweigerd worden.
Dit is interessant - milieuaangelegenheden
Indien er bestuursdocumenten worden gevraagd met betrekking tot milieuaangelegenheden, dan is de wet op openbaarheid nog strikter van toepassing. De EU gaat er van uit dat milieuaangelegenheden zeer belangrijk zijn voor haar inwoners en dat alle informatie betreffende het milieu dan ook vlot toegankelijk moet zijn. Het begrip ‘milieu’ wordt in de wet op openbaarheid zeer ruim opgevat en de uitzonderingen om de openbaarheid niet te verlenen mogen niet te licht worden ingeroepen.
De wet op openbaarheid van bestuur stelt ook duidelijk dat als de gezochte informatie betrekking heeft op emissies in het milieu, de uitzonderingen al zeker niet van toepassing zijn.
Hoe vraagt men de informatie op?
Je aanvraag geweigerd of helemaal geen antwoord?
Indien de aanvraag geweigerd wordt, en je meent bv. dat ten onrechte gebruik werd gemaakt van één van de uitzonderingen, dan kan je in beroep gaan. Dit moet schriftelijk (fax, email) binnen de dertig dagen na de weigering of na het verstrijken van de 30-dagen antwoordtermijn (indien geen antwoord op je vraag). De beroepsinstantie noteert de beroepsprocedures eveneens in een registratie en beantwoord je vraag binnen de dertig dagen. Het adres van het secretariaat is:
Meer weten?
Deze website van de Vlaamse Gemeenschap gaat speciaal over de openbaarheid van bestuur : http://openbaarheid.vlaanderen.be .
Je kunt er de wettekst en de omzendbrief downloaden of het jaarverslag van de beroepsinstantie ophalen op je PC.
Deze website geeft een korte schets van de openbaarheid van bestuur en je kan klikken op veel gestelde vragen.
Het komt hier op neer: Elk bestuursdocument in handen van een openbare instantie is een openbaar document. Elke instantie waarop het decreet van toepassing is is verplicht om aan ieder die erom verzoekt de gewenste bestuursdocumenten ter inzage te geven, een kopie te bezorgen en/of er uitleg over te verstrekken.
Art. 7. De personeelsleden van instanties zijn verplicht om ieder natuurlijk persoon, rechtspersoon of groepering ervan die informatie zoekt waarover instanties beschikken, hierbij behulpzaam te zijn. De instantie is verplicht aan ieder natuurlijk persoon, rechtspersoon of groepering ervan die erom verzoekt, de gewenste bestuursdocumenten openbaar te maken door er inzage in te verlenen, er uitleg over te verschaffen of er een afschrift van te overhandigen.
Het begrip ‘bestuursdocument’ wordt ruim geïnterpreteerd. Het kan een document zijn, een geluids- of beeldopname, foto’s, notulen, contract,
advies, …
Wat is een openbaar bestuur?
Ook het begrip ‘openbare instantie’ wordt ruim geïnterpreteerd. Hieronder vallen bijvoorbeeld de Vlaams Gemeenschap, Vlaams Parlement, instanties binnen het Vlaamse gewest zoals Aquafin, provincies, gemeenten, gemeentelijke en provinciale instellingen zoals OCMW’s, gemeentescholen, intercommunales zoals de drinkwatermaatschappij PIDPA, polders en wateringen, kerkfabriek enzovoorts.
Het gewenste document moet niet noodzakelijk opgemaakt zijn door de instantie aan wie het wordt gevraagd. Het volstaat dat het document in het bezit is van die instantie om onder de openbaarheid te vallen.
Uitzonderingen
Er zijn enkele uitzonderingen waarbij de openbaarheid kan geweigerd worden.
- Een document dat niet af of onvolledig is. Tussentijdse rapporten of adviezen die af zijn, vallen wel onder de openbaarheid. Er moet dus geen eindbeslissing zijn.
- Een aanvraag die onredelijk, of te vaag geformuleerd is
- Voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer
- Het vertrouwelijk karakter van de informatie
- De openbare orde en veiligheid. Zo kan bv. de tot Belg genaturaliseerde Russische spion niet de troepensterkte van de kazerne van Leopoldsburg opvragen.
- De documenten bevatten commerciële en industriële informatie die niet mogen vrijgegeven worden.
Dit is interessant - milieuaangelegenheden
Indien er bestuursdocumenten worden gevraagd met betrekking tot milieuaangelegenheden, dan is de wet op openbaarheid nog strikter van toepassing. De EU gaat er van uit dat milieuaangelegenheden zeer belangrijk zijn voor haar inwoners en dat alle informatie betreffende het milieu dan ook vlot toegankelijk moet zijn. Het begrip ‘milieu’ wordt in de wet op openbaarheid zeer ruim opgevat en de uitzonderingen om de openbaarheid niet te verlenen mogen niet te licht worden ingeroepen.
De wet op openbaarheid van bestuur stelt ook duidelijk dat als de gezochte informatie betrekking heeft op emissies in het milieu, de uitzonderingen al zeker niet van toepassing zijn.
Hoe vraagt men de informatie op?
- Indien het openbaar bestuur waarvan je informatie van wil ontvangen een loket heeft, bv de bouwdienst van de gemeente, kan je ter plaatse de gevraagde documenten inkijken.
- Wil je een kopie, dan moet je dat schriftelijk aanvragen. Sommige besturen doen niet zo moeilijk, en geven onmiddellijk een kopie.
- Je vraagt een kopie van de gewenste informatie schriftelijk. Dit kan per brief (met de post of persoonlijk overhandigd), fax, email. Vermeldt duidelijk welke informatie je wenst (bv. verwijs naar het specifieke document dat je wil) en vermeldt je naam en adres. Je moet geen belang aantonen i.v.m. de zaak of reden opgeven waarom je de informatie wenst.
- De instantie die je aanvraag ontvangt noteert de aanvraag in een register. Deze registratie is openbaar voor de aanvrager.
- De aanvraag moet binnen de 15 dagen beantwoord worden (schriftelijk, per fax of email) en binnen de 30 dagen moet het gevraagde document worden bezorgd. Voor een afschrift kan een bedrag, ‘op basis van een redelijke kostprijs’ worden gevraagd. Dit zijn bv. enkel kopiekosten, personeelskosten mogen niet aangerekend worden. Meestal worden de documenten kosteloos bezorgd.
Je aanvraag geweigerd of helemaal geen antwoord?
Indien de aanvraag geweigerd wordt, en je meent bv. dat ten onrechte gebruik werd gemaakt van één van de uitzonderingen, dan kan je in beroep gaan. Dit moet schriftelijk (fax, email) binnen de dertig dagen na de weigering of na het verstrijken van de 30-dagen antwoordtermijn (indien geen antwoord op je vraag). De beroepsinstantie noteert de beroepsprocedures eveneens in een registratie en beantwoord je vraag binnen de dertig dagen. Het adres van het secretariaat is:
- Beroepsinstantie inzake openbaarheid van bestuur en hergebruik van overheidsinformatie
- Afdeling openbaarheid van bestuur
- Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid
- Boudewijnlaan 30, bus 20
- 1000 Brussel
- Telefoon en fax
- Tel. secretariaat: 02-553 57 25
- Fax secretariaat: 02-553 57 02
- E-mailadres
- [email protected]
Meer weten?
Deze website van de Vlaamse Gemeenschap gaat speciaal over de openbaarheid van bestuur : http://openbaarheid.vlaanderen.be .
Je kunt er de wettekst en de omzendbrief downloaden of het jaarverslag van de beroepsinstantie ophalen op je PC.
Deze website geeft een korte schets van de openbaarheid van bestuur en je kan klikken op veel gestelde vragen.
Interessante weetjes over openbaarheid van bestuur
Openbaarheid bestuur positief voor milieu
Wanneer de overheid informatie over vervuiling door bedrijven openbaar maakt, heeft dit een positief effect op het milieu.
Dit blijkt uit een recent promotieonderzoek van de Nederlandse milieusocioloog Sander Van den Berg.
De verklaring is eenvoudig. Wanneer de overheid de vervuilingsgegevens van bedrijven openbaar maakt, zullen consumenten in de winkel vaker kiezen voor milieuvriendelijker alternatieven. Bovendien blijken veel bedrijven maatregelen te nemen wanneer de informatie over de vervuiling die zij veroorzaakt openbaar wordt gemaakt. Uit (terechte) vrees data hun imago schade wordt veroorzaakt. Volgens Van den Berg past besturen door informatie te verstrekken beter in deze tijd dan reguleren en handhaven.
Ook als de overheid de vervuilingsgegevens die ze in bezit heeft niet zelf publiceert, je kunt ze wel bij haar opvragen. Daarvoor is er de wet op openbaarheid van bestuur. Een ongelooflijk handig instrument voor alerte burgers en milieuverenigingen
Beroepscommissie openbaarheid van bestuur werkt
Voor de periode 2011-2012 willigde de Vlaamse Overheid 94 procent van de verzoeken voor informatie in. Voor die zes procent weigeringen werden per jaar een tweehonderd dossiers ingediend bij de beroepscommissie. In de helft van de gevallen oordeelde de beroepscommissie dat de weigering ongegrond was en werden de gevraagde documenten alsnog overgemaakt aan de aanvrager.
Case: Lijst overtreders rookverbod horeca dank zij openbaarheid van bestuur
Christoph Meussen, journalist, wou weten welke cafés in 2013 het rookverbod aan hun laars lapten. Op 5 februari 2014 vroeg hij een kopie van de lijst van cafés die in 2013 in overtreding waren aan de Federale OverheidsDienst FOD. Die weigerde. De lijst zou een vertekend beeld geven, gaf de FOD als uitleg. De slechtste leerlingen staan er niet op, omdat ze een dossier bij het parket hebben. En andere cafés zijn imiddels misschien rookvrij, zodat een publicatie voor onnodige wrevel zou zorgen.
Meussen was niet tevreden met het antwoord en diende een klacht in bij de beroepscommisssie voor de toegang tot milieuinformatie. Die oordeelde dat er duidelijk sprake was van een publiek belang, en beval de FOD de gegevens vrij te geven. Die weigerde nogmaals en ging op haar beurt in beroep bij de Raad van State. Maar ook de Raad van State schaarde zich achter Meussen en beval de gegevens vrij te geven.
Pol Deltour van de Vlaamse Vereniging van journalisten: ‘De openbaarheid van bestuur moet zo verregaand mogelijk worden toegepast. Het is aan de journalist om genuanceerd met de informatie om te springen’.
Openbaarheid nucleaire gegevens
In België zijn er twee overheidsinstellingen die toezien op de nucleaire sector.
Het Federaal Agentschap voor de Nucleaire Controle FANC en de Nationale Instelling voor Radioactief Afval NIRAS. Veel documenten van deze twee instanties zijn niet ter inzage van het publiek, officieel vanwege de veiligheidsproblematiek die met nucleaire kwesties gepaard gaat. Zelfs parlementsleden, die geacht worden de regering te controleren, krijgen er geen toegang toe. Dat ondervond Ecolo-kamerlid Muriël Gerkens, die in 2006 o.a. een auditrapport van het FANC over de nucleaire sites Doel en Tihange opvroeg alsook de briefwisseling tussen het FANC en Electrabel, de uitbater van de kerncentrales, over de nucleaire veiligheid. Bij het NIRAS vroeg ze onder meer de inventaris op van het radioactieve afval dat in Mol en Dessel ligt opgeslagen. Omdat mevrouw Gerkens geen inzage kreeg in de documenten vroeg ze de Commissie tot Toegang tot Bestuurlijke Documenten of die geheimhouding in strijd is met de wet op openbaarheid van bestuur.
Die antwoordde dat de toegang tot bestuurlijke documenten een grondwettelijk recht is waar slechts in uitzonderlijke gevallen van mag afgeweken worden. De commissie vindt dat FANC en NIRAS ten onrechte schermen met geheimhouding om de rapporten niet vrij te geven en motiveren dat onvoldoende. De commissie zegt dat de gevraagde documenten moeten worden ter beschikking gesteld aan het parlement, die moet kunnen nagaan hoe het gesteld is met de veiligheid in onze nucleaire installaties of moet kunnen controleren of de procedures en aanbevelingen correct worden doorgevoerd.
Openbaarheid inspectieverslagen hygiëne restaurants: een harde noot om kraken
Student Rudy Engels trachtte in het kader van zijn Postgraduaat Internationale onderzoeksjournalistiek de resultaten van de inspectieverslagen van de FAVV over de hygiëne van restaurants te pakken te krijgen.
Zijn eerste aanvraag dateert van 2011. Het FAVV weigerde. De beroepscommissie openbaarheid van bestuur beval de resultaten vrij te geven. Het FAVV bleef weigeren en trok naar de Raad van State. Pas na verscheidene veroordelingen door de Raad van State, het was toen al einde 2014, kon de FAVV niet meer ontkomen aan het vrijgeven van de resultaten. Ze bemoeilijkten nog het inzagerecht door de aanvragers te verplichten een speciaal formulier in te vullen.
Dank zij het werk van Engels werden begin 2015 de restaurant- inspectieverslagen op de websites van enkele kranten geplaatst.
In Denemarken begrijpen ze niet waarom de openbaarmaking van de resultaten in Vlaanderen zo moeilijk ligt. In dat land worden al sinds 2001 de inspectiegegevens van de Deense horeca gepubliceerd. Aan de deur van elk restaurant hangt het inspectieverslag van de zaak. Daarnaast zijn ook de resultaten van vroegere controles te zien.
De Deense overheid is zeer tevreden over de openbaarmaking van deze controles. Sindsdien is de hygiëne in de horeca opvallend verbeterd en de voedselveiligheid toegenomen. Het argument van de FAVV, dat openbaarmaking van de controleresultaten druk zou leggen op de inspecteurs om soepeler te controleren, houdt volgens de Deense overheid geen steek. Michael Dahl Nielsen, woordvoerder van het Deense ministerie van Voeding, Landbouw en Visserij: ‘De inspecties worden niet door de restauranthouders betaald, maar net als politieagenten door de belastingbetaler. Ze doen dus gewoon hun job’.