Nieuws Allerlei
Minder ratten, meer koraal
Door de mens ingevoerde ratten zijn een drama, vooral voor eilandsoorten. Onlangs werd bekend dat deze ratten ook niet goed zijn voor koraalriffen. Dat lijkt op het eerste gezicht vreemd, want ratten hebben geen direct contact met het koraal.
Koraalriffen staan onder druk door de klimaatopwarming, toerisme, infrastructuurwerken in zee, vissen met dynamiet of het wegvangen van voor koraal belangrijke vissoorten zoals algengrazende papegaaivissen. Een onderzoek in de Chagos-archipel bracht het verband van ratten met de gezondheid van het koraalrif aan het licht.
De Chagosarchipel ligt midden in de Indische Oceaan, ongeveer een 500 km ten zuiden van de Maldiven en 1600 km ten zuidwesten van Indië. De archipel bestaat uit een groep van zeven atollen die allemaal samen meer dan 60 tropische eilanden vormen. Sinds 1786 staat het onder Brits bestuur, maar de archipel wordt geclaimd door Mauritius. De Great Chagos Bank is de op één na grootste atolconstructie ter wereld.
In de 18de eeuw arriveerde de zwarte scheepsrat Rattus rattus mee met de kolonisten die plantages gingen aanleggen op de eilanden van de Chagos-archipel. Dat werd een mislukking, maar de ratten, en sommige mensen, bleven.
Een halve eeuw geleden joegen de Britten alle inwoners van de archipel weg om de handen vrij te hebben voor een legerbasis op het eiland Diego Garcia*. Daar leven nu alleen soldaten en hun personeel, alle andere eilandjes zijn onbewoond. Je kan er nog wel ruïnes van dorpjes, overwoekerd door begroeiing, vinden.
Sommige eilanden hebben ratten, andere geen enkele. Een ideale situatie voor onderzoek.
De eilanden worden bewoond door zeevogels zoals roodpootgenten, fregatvogels, noddymeeuwen, stormvogels en sternen Allemaal vogels die leven van de zee en vanuit de zee voedingsstoffen naar de eilanden brengen Die uitwerpselen, guano, verrijken de bodem met stikstof en fosfor.
Dat komt de plantengroei ten goede, en zo ook het dierenleven. 'Maar we wisten niet dat het zoveel verschil maakte voor de koraalriffen in de buurt’ zegt onderzoeker Nich Graham van de universiteit van Lancaster.
Op de eilanden met ratten zijn er weinig zeevogels, op die zonder ratten heel veel. De ratten eten de eieren, kuikens en soms zelfs de volwassen vogels. Op de eilanden zonder ratten zitten 760 keer meer zeevogels dan die met ratten (1200 per ha tegen 1,5 per ha). En die vogels voeden het koraal, veel meer dan iemand dacht. De ecologische voetafdruk van ratten bleek tot een kwart kilometer in zee te merken.
Dank zij de grote vogelkolonies op rattenvrije eilanden spoelden de vogelmeststoffen in zee, waar ze allerlei zwevende algen ten goede kwamen. Dat was super voor sponzen en vissen. Rond de rattenvrije eilanden zat de helft meer vis, gemeten in kilo. Die vissen groeiden ook nog eens zo snel en werden groter.
De vissen op hun beurt waren goed voor het koraal. Ze verhinderden dat het koraal overwoekerd wordt door algen, en ruimden het dode koraal op. Algenetende papegaaivissen rond rattenvrije eilanden begraasden het koraal drie keer zo intens als rond de andere eilanden. Dat koraal groeide evenredig beter.
Darwin stelde zich de vraag al: hoe kan koraal floreren in voedselarme wateren. We weten het nu. Dank zij vogelpoep.
*De Chagos-archipel is de laatste echte Britse kolonie. Het eiland moest eigenlijk in 1968 onafhankelijk worden, samen met Mauritius, maar de Britten saboteerden dat via een trukje: het eiland werd aan de VS geschonken, die er de militaire basis bouwden.
De onder dwang gedeoprteerde bewoners trokken later naar het Internationaal Strafhof van Den Haag en werden dit jaar verhoord. Het Hof zal kortelings uitspraak doen, maar die is niet bindend. Zeventien landen die lid zijn van het Internationaal Strafhof staan aan de kant van de Chagossianen, drie aan de kant van de Britten.
Door de mens ingevoerde ratten zijn een drama, vooral voor eilandsoorten. Onlangs werd bekend dat deze ratten ook niet goed zijn voor koraalriffen. Dat lijkt op het eerste gezicht vreemd, want ratten hebben geen direct contact met het koraal.
Koraalriffen staan onder druk door de klimaatopwarming, toerisme, infrastructuurwerken in zee, vissen met dynamiet of het wegvangen van voor koraal belangrijke vissoorten zoals algengrazende papegaaivissen. Een onderzoek in de Chagos-archipel bracht het verband van ratten met de gezondheid van het koraalrif aan het licht.
De Chagosarchipel ligt midden in de Indische Oceaan, ongeveer een 500 km ten zuiden van de Maldiven en 1600 km ten zuidwesten van Indië. De archipel bestaat uit een groep van zeven atollen die allemaal samen meer dan 60 tropische eilanden vormen. Sinds 1786 staat het onder Brits bestuur, maar de archipel wordt geclaimd door Mauritius. De Great Chagos Bank is de op één na grootste atolconstructie ter wereld.
In de 18de eeuw arriveerde de zwarte scheepsrat Rattus rattus mee met de kolonisten die plantages gingen aanleggen op de eilanden van de Chagos-archipel. Dat werd een mislukking, maar de ratten, en sommige mensen, bleven.
Een halve eeuw geleden joegen de Britten alle inwoners van de archipel weg om de handen vrij te hebben voor een legerbasis op het eiland Diego Garcia*. Daar leven nu alleen soldaten en hun personeel, alle andere eilandjes zijn onbewoond. Je kan er nog wel ruïnes van dorpjes, overwoekerd door begroeiing, vinden.
Sommige eilanden hebben ratten, andere geen enkele. Een ideale situatie voor onderzoek.
De eilanden worden bewoond door zeevogels zoals roodpootgenten, fregatvogels, noddymeeuwen, stormvogels en sternen Allemaal vogels die leven van de zee en vanuit de zee voedingsstoffen naar de eilanden brengen Die uitwerpselen, guano, verrijken de bodem met stikstof en fosfor.
Dat komt de plantengroei ten goede, en zo ook het dierenleven. 'Maar we wisten niet dat het zoveel verschil maakte voor de koraalriffen in de buurt’ zegt onderzoeker Nich Graham van de universiteit van Lancaster.
Op de eilanden met ratten zijn er weinig zeevogels, op die zonder ratten heel veel. De ratten eten de eieren, kuikens en soms zelfs de volwassen vogels. Op de eilanden zonder ratten zitten 760 keer meer zeevogels dan die met ratten (1200 per ha tegen 1,5 per ha). En die vogels voeden het koraal, veel meer dan iemand dacht. De ecologische voetafdruk van ratten bleek tot een kwart kilometer in zee te merken.
Dank zij de grote vogelkolonies op rattenvrije eilanden spoelden de vogelmeststoffen in zee, waar ze allerlei zwevende algen ten goede kwamen. Dat was super voor sponzen en vissen. Rond de rattenvrije eilanden zat de helft meer vis, gemeten in kilo. Die vissen groeiden ook nog eens zo snel en werden groter.
De vissen op hun beurt waren goed voor het koraal. Ze verhinderden dat het koraal overwoekerd wordt door algen, en ruimden het dode koraal op. Algenetende papegaaivissen rond rattenvrije eilanden begraasden het koraal drie keer zo intens als rond de andere eilanden. Dat koraal groeide evenredig beter.
Darwin stelde zich de vraag al: hoe kan koraal floreren in voedselarme wateren. We weten het nu. Dank zij vogelpoep.
*De Chagos-archipel is de laatste echte Britse kolonie. Het eiland moest eigenlijk in 1968 onafhankelijk worden, samen met Mauritius, maar de Britten saboteerden dat via een trukje: het eiland werd aan de VS geschonken, die er de militaire basis bouwden.
De onder dwang gedeoprteerde bewoners trokken later naar het Internationaal Strafhof van Den Haag en werden dit jaar verhoord. Het Hof zal kortelings uitspraak doen, maar die is niet bindend. Zeventien landen die lid zijn van het Internationaal Strafhof staan aan de kant van de Chagossianen, drie aan de kant van de Britten.
Trump en haaien
USA president Donald Trump is een fervent kijker van ‘Shark week’ op Discovery Channel. Dit is een sinds 1988 jaarlijks terugkerende week natuurdocumentaires over haaien van de tv-filmmakers. Maar Trump kijkt niet omdat hij graag natuurdocumentaires ziet, maar omdat hij haaien haat. Dat weten we dank zij de pornoster Stormy Daniels, met wie Trump een relatie had. ‘We zouden dineren in het Beverly Hills Hotel’ zei ze, ‘maar het onderonsje werd voortdurend verstoord door ‘Shark week’ waarnaar hij voortdurend zat te kijken’. Donald Trump: ‘Ik geef veel aan goede doelen, maar nooit aan een stichting die zich inzet voor het welzijn van haaien. Ik hoop dat ze allemaal sterven’. Dat gebeurd eigenlijk al. Jaarlijks worden wereldwijd miljoenen haaien gedood. Daartegenover staan zes menselijke overlijdens per jaar door haaienaanvallen. Natuuronderzoek met de 3D-printer Zeekoeten nestelen op richeltjes op loodrechte kliffen. Daar zitten ze veilig voor landroofdieren. Maar die richeltjes waarop ze broeden zijn soms zo smal, niet veel breder dan een zeekoetei lang is. Zeekoeteieren zijn kegelvormig, ze lopen toe in een punt. Zou dat een aanpassing zijn aan de krappe en gevaarlijke nestplaatsen, vroegen biologen zich af. Wiskundige berekeningen toonden niet aan dat een ellipsoïde eivorm of kegelvormig ei minder goed rolden dan gewone eieren. Onderzoekers van de Universiteit van Illinois lieten daarom allerlei eieren uit de 3D-printer rollen. In het Journal of Experimental Biology melden ze het resultaat. En dat was: hoe dichter een ei de kegelvorm benadert, hoe minder het wegrolt. Maar dan moet je wel een stompe kegelvorm nemen. Hoe langer de afstand tussen de punt en de ‘heupen’, hoe verder het ei wil rollen. |
Zonne-energie haalt records
Juli was goed voor een zonne-energierecord van 553 gigawattuur, of 8 procent van het Belgische verbruik. Het record is niet alleen te danken aan de vele zonne-uren in juli, maar ook aan de toename van zonnepanelen. De windenergie deed het die maand minder, met een productie van 4% van het totale energieverbruik in ons land. Kernergie leverde 35% in juli. Tien jaar geleden was dat nog een 55 tot 60%. Diep heet water voor verwarming in Mol Het bedrijf Smet-Daldrup ronde zijn derde boring op de site van de VITO (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek) in Mol-Donk met succes af. De put is tot een verticale diepte van 4.235 meter geboord, een Kempisch record. Er werd geboord onder een hoek van 45 graden, waardoor het uiteinde zich een stuk verder, onder Mol Sluis bvindt. De bedoeling is om heet water op te pompen en te gebruiken voor verwarming en energieproductie. De boring heeft tien maanden geduurd. De temperatuur van het water dat wordt opgepompt is een 150 graden. De boorput wordt in oktober in werking gezet. Eerst worden VITO-gebouwen verwarmd met het heet water, daarna wordt gestart met produceren van elektriciteit. Denen voorstander van milieutaksen Een 57 procent van de Denen steunt extra of hogere belastingen op goederen die het milieu belasten, wees een studie van bureau Kantar-Gallup uit. Volgens de experts is dat een kentering in de publieke opnie. De Denen geloven niet meer dat ze het verschil kunnen maken door individuele keuzes. Maar een extra belasting op vliegtuigreizen ziet maar 39 procent van de Denen zitten. Vraag naar Bio in Vlaanderen stijgt In Vlaanderen stijgt de vraag naar bio-landbouwproducten. Maar het areaal landbouwoppervlakte waar biologisch wordt geteeld, volgt niet. In Vlaanderen werken 468 boeren biologisch, samen bezetten ze 1,8 procent van de Vlaamse landbouwgrond. De voedinsgwarenhuisketen Colruyt, die flink wat bio in het aanbod heeft, kocht onlangs een bioboerderij over van een uitbolende landbouwer. De boerderij Het Zilverleen in Averegtem beschikt over 25 ha grond. Colruyt zoekt nu een uitbater voor het bedrijf. Eerder al finanvcierde Colruyt de omschakeling van een landbouwbedrijf in Roeselare naar een bio-bedrijf. |
Oesterbankenherstel met 3-D printer
De Noordzeebodem was van oudsher bedekt met uitgesterkte oesterbanken. Die banken, een 20% van de Noordzeebodem, vormden hotspots voor een heel gevarieerde Noordzee-fauna en flora. Maar de oesterbanken werden vernietigd, waardoor enkel een zanderige bodemoverbleef waarin maar weinig leven te vinden is. Het vernietigen van de oesterbanken was voor een groot deel te wijten aan bodemomwoelende vistechnieken met sleepnetten aan zware kettingen die over de bodem werden getrokken.
In samenwerling met het Wereld Natuur Fonds werden nabij Schiermonniekenoog opnieuw oesterbanken aangelegd. Hiervoor werden met de 3D-printer kunstmatige rifstructuren geprint uit een soort epoxy-klei, waaraan oesters zich kunnen vasthechten. Dezelfde klei wordt ook gebruikt voor koraalherstelprojecten.
Op 20 meter diepte werd 6000 kg oesters op de geprinte rifstructuren geplaatst. Met de visserijsector werd overeengekomen dat de 1 ha Noordzeebodem waar de oesters werden uitgezet niet zullen bevist worden. In een tweede proeflocatie werden 1000 kg oesters uitgezet op de onderzeese fundamenten van een windmolenpark.
Als de proeven succes hebben, worden ze uitgebreid.
Eten uit de 3-D printer
Je lijkt er wel alles mee te kunnen, met de 3-D printer. Vorsers van de Wageningen-universiteit in Nederland gaan nog een stapje verder. Ze startten een onderzoeksprogramma voor het 3-D printen van voedsel. Door verschillende ingrediënten te 3-D printen hopen ze nieuwe smaaksensaties, texturen en creatieve vormen te ontwikkelen. De techniek biedt ook nieuwe manieren om voeding op maat samen te stellen, bijvoorbeeld met eiwitten en vitamines naar de individuele behoeftes gericht van sporters of ouderen.
Eendekroosburger
Nu we toch overgeschakeld zijn op voedsel, wat dacht je van een veggie-burger uit eendenkroos? Die komt er aan en wordt onwtikkeld in dezelfde Wageningen U. Eendekroos , de kleine ronde drijvende blaadjes die je op vijvers kan zien, groeit razendsnel en heeft een hoog eiwitgehalte. Alleen hebben menselijke enzymen er moeite mee om die eiwitten te ontsluiten. Maar daar wordt aan gewerkt. De eerste eendenkroos-kwekerijen zijn gestart. De plant zou prima en snel te kweken zijn in serres.
Gentse lucht zuiverder
Dank zij het circulatieplan. De hoeveelheid stikstof in de Genste lucht daalde met een vijfde na het invoeren van het nieuwe verkeersplan. Daarin wordt in de Gentse binnenstad het accent gelegd op voetgangers en fietsers.
De daling in Gent is, volgens de metingen van de Vlaamse MilieuMaatschappij, dubbel zo groot als in de rest van Vlaanderen.
Belgische boer loost mest in zuivere Nederlandse beek
De Geul is de enige snelstromende heuvellandbeeksysteem in Nederland. Al vele jaren wordt hier door de waterschap Nederlands Limburg geïnvesteerd om het beeksysteem te verbeteren en te vrijwazren van vervuiling. In de Geul komen zeldzame vissoorten voor zoals beekdonderpad en beekforel, en in 2017 werd zalm geherintroduceerd.
Op 23 augustus dit jaar werd alarm geslagen: er vloeide mest in De Geul. Al snel dreven er over een lengrte van 10 kilometer duizenden dode vissen rond, waaronder barbeel, bermpje, beekdonderpad, beekforel, elrits, kopvoorn, riviergrondel en vlagzalm. Van de uitgezette zalm was geen spoor van leven meer te bekennen.
De oorzaak bleek een lekkende mestsilo met varkensmest in een zijbeek van de Geul aan de Belgische zijde. Hierbij is naar schatting 40.000 liter mest in de Geul terecht gekomen. Nederland vraagt betere grensoverschrijdende afspraken om herhaling van zulke toestanden te voorkomen.
De Noordzeebodem was van oudsher bedekt met uitgesterkte oesterbanken. Die banken, een 20% van de Noordzeebodem, vormden hotspots voor een heel gevarieerde Noordzee-fauna en flora. Maar de oesterbanken werden vernietigd, waardoor enkel een zanderige bodemoverbleef waarin maar weinig leven te vinden is. Het vernietigen van de oesterbanken was voor een groot deel te wijten aan bodemomwoelende vistechnieken met sleepnetten aan zware kettingen die over de bodem werden getrokken.
In samenwerling met het Wereld Natuur Fonds werden nabij Schiermonniekenoog opnieuw oesterbanken aangelegd. Hiervoor werden met de 3D-printer kunstmatige rifstructuren geprint uit een soort epoxy-klei, waaraan oesters zich kunnen vasthechten. Dezelfde klei wordt ook gebruikt voor koraalherstelprojecten.
Op 20 meter diepte werd 6000 kg oesters op de geprinte rifstructuren geplaatst. Met de visserijsector werd overeengekomen dat de 1 ha Noordzeebodem waar de oesters werden uitgezet niet zullen bevist worden. In een tweede proeflocatie werden 1000 kg oesters uitgezet op de onderzeese fundamenten van een windmolenpark.
Als de proeven succes hebben, worden ze uitgebreid.
Eten uit de 3-D printer
Je lijkt er wel alles mee te kunnen, met de 3-D printer. Vorsers van de Wageningen-universiteit in Nederland gaan nog een stapje verder. Ze startten een onderzoeksprogramma voor het 3-D printen van voedsel. Door verschillende ingrediënten te 3-D printen hopen ze nieuwe smaaksensaties, texturen en creatieve vormen te ontwikkelen. De techniek biedt ook nieuwe manieren om voeding op maat samen te stellen, bijvoorbeeld met eiwitten en vitamines naar de individuele behoeftes gericht van sporters of ouderen.
Eendekroosburger
Nu we toch overgeschakeld zijn op voedsel, wat dacht je van een veggie-burger uit eendenkroos? Die komt er aan en wordt onwtikkeld in dezelfde Wageningen U. Eendekroos , de kleine ronde drijvende blaadjes die je op vijvers kan zien, groeit razendsnel en heeft een hoog eiwitgehalte. Alleen hebben menselijke enzymen er moeite mee om die eiwitten te ontsluiten. Maar daar wordt aan gewerkt. De eerste eendenkroos-kwekerijen zijn gestart. De plant zou prima en snel te kweken zijn in serres.
Gentse lucht zuiverder
Dank zij het circulatieplan. De hoeveelheid stikstof in de Genste lucht daalde met een vijfde na het invoeren van het nieuwe verkeersplan. Daarin wordt in de Gentse binnenstad het accent gelegd op voetgangers en fietsers.
De daling in Gent is, volgens de metingen van de Vlaamse MilieuMaatschappij, dubbel zo groot als in de rest van Vlaanderen.
Belgische boer loost mest in zuivere Nederlandse beek
De Geul is de enige snelstromende heuvellandbeeksysteem in Nederland. Al vele jaren wordt hier door de waterschap Nederlands Limburg geïnvesteerd om het beeksysteem te verbeteren en te vrijwazren van vervuiling. In de Geul komen zeldzame vissoorten voor zoals beekdonderpad en beekforel, en in 2017 werd zalm geherintroduceerd.
Op 23 augustus dit jaar werd alarm geslagen: er vloeide mest in De Geul. Al snel dreven er over een lengrte van 10 kilometer duizenden dode vissen rond, waaronder barbeel, bermpje, beekdonderpad, beekforel, elrits, kopvoorn, riviergrondel en vlagzalm. Van de uitgezette zalm was geen spoor van leven meer te bekennen.
De oorzaak bleek een lekkende mestsilo met varkensmest in een zijbeek van de Geul aan de Belgische zijde. Hierbij is naar schatting 40.000 liter mest in de Geul terecht gekomen. Nederland vraagt betere grensoverschrijdende afspraken om herhaling van zulke toestanden te voorkomen.
Stijging zeespiegel en meegroeiende kustbodems
Moerassen in kustgebieden zijn bedreigd door de stijgende zeespiegel. Maar niet zo erg als gevreesd. Een in Nature gepubliceerd groot internationaal onderzoek toont aan dat kustmoerassen, zoals het verdronken land van Saeftinghe en mangrovebossen, kunnen meegroeien met de stijgende zeespiegel. Deze moerassen vangen sedimenten op en laten daar nieuwe planten opgroeien. Daarmee stijgen ze mee met de zeespiegel. Volgens de onderzoekers gaat zo tot maar 30% van de kustmoerassen verloren door stijgende zeeën. Mist een goed beheer kunnen die kustmoerassen zelfs met 60% toenemen. Hierdoor worden kustmoerassen een belangrijke factor in de strijd met stijgende zeeën. Stijn Temmerman, van de Universiteit Antwerpen, die aan het onderzoek meewerkte: ‘Het grootste probleem is vaak niet de stijgende zeespiegel, maar door mensen gebouwde dammen, wegen en woningen, die beletten dat schorren en slikken achteruitwijken. We moeten nu al plannen maken om onze infrastructuur landinwaarts te verschuiven, om meer ruimte te maken voor natuurlijke kustgebieden. Die zorgen voor een duurzamere kustverdediging”. |
Leopoldsburg: oversteekplaats voor Naya & augustus
De Kamperbaan N73 tussen Leopoldsbugr en Hechtel loopt door de militair gebied. Dat is niet alleen oefenterrein, maar ook natuurgebied met veel wild. Er zijn vaak aanrijdingen met ree of wildzwijn op deze baan. Ook wolvin Naya en haar vriend August steken de weg vaak over. De weg wordt nu aan beide zijden over 4 km afgerasterd met hekwerk die wel klein wild, maar niet de grotere doorlaten. Voor het grotere wild worden twee oversteekplaats aangelegd die gekoppeld zijn aan dynamische verkeersborden. Die waarschuwen de autobestuurders dat een dier de weg wil oversteken. De maximaal toegelaten snelheid gaat dan van 90 km per uur naar 70 en - vlak bij het oversteekpunt- naar 50 km per uur. Dit is een Vlaamse primeur, in het buitenland zijn zulke systemen al uitgetest. De werken kosten 950.000 euro en zouden klaar moeten zijn tegen het einde van het jaar. Dit eerste wildwaarschuwingssysteem van Vlaanderen is een gezamenlijk proefproject van het Agentschap Wegen en Verkeer, het Agentschap voor Natuur en Bos, het Departement Omgeving en Bosland. In de maanden na de ingebruikname zal de efficiëntie van het systeem geëvalueerd worden. Deze informatie zal benut worden om na te gaan of een dergelijk systeem ook op andere plaatsen in Vlaanderen kan helpen aan ontsnippering voor natuur in combinatie met verkeersveiligheid voor de weggebruiker. |