Waterkwaliteit in Vlaanderen verslechterd
November 2018. De Vlaamse MilieuMaatschappij (VMM) publiceert haar rapport ‘Nutriënten in oppervlaktewater in landbouwgebied 2017-2018. De Vlaamse LandMaatschappij (VLM) geeft het Mestrapport 2018 vrij.
Wat daar in staat, is geen goed nieuws. De oppervlaktewaterkwaliteit in Vlaanderen verslechterd.
Wat daar in staat, is geen goed nieuws. De oppervlaktewaterkwaliteit in Vlaanderen verslechterd.
De waterkwaliteitsdoelstellingen zijn door Europa opgelegd. Een goede zaak voor Vlaanderen, dat op milieuvlak geen goede reputatie heeft.
Europa heeft een nitraatnorm opgesteld met een drempelwaarde van 50 mg nitraat per liter. De EU verplicht de lidstaten tevens tot invoeren van een controlesysteem. Slechts 5% van de stalen van gecontroleerde waterlopen mogen de Europese nitraatnorm overschrijden. Na invoeren van deze Europese verplichtingen startte Vlaanderen aan een inhaalbeweging. Een waterkwaliteitsmeetnet werd opgestart in 1999 met 260 meetpunten. Dat werd uitgebreid tot 760 meetpunten in 2002 (MAP-meetnet, dit meet vooral de invloed van de landbouw op het oppervlaktewater).
Vanaf 2002 verbeterde langzaam de waterkwaliteit van de Vlaamse waterlopen, vooral door de uitbreiding van het rioleringsnetwerk. Ook de industrie nam haar verantwoordelijkheid. Het aantal overschrijdingen van de nitraatnorm daalde tot ‘slechts’ 20% van de onderzocht stalen.
Dat was nog steeds ver van de EU-norm, en sinds de winter 2013-2014 was er geen verbetering meer zichtbaar. Het aantal overschrijdingen bleef steken op 20%. Vooral de landbouwsector was het probleem. Er was dringend bijsturing nodig.
Europa heeft een nitraatnorm opgesteld met een drempelwaarde van 50 mg nitraat per liter. De EU verplicht de lidstaten tevens tot invoeren van een controlesysteem. Slechts 5% van de stalen van gecontroleerde waterlopen mogen de Europese nitraatnorm overschrijden. Na invoeren van deze Europese verplichtingen startte Vlaanderen aan een inhaalbeweging. Een waterkwaliteitsmeetnet werd opgestart in 1999 met 260 meetpunten. Dat werd uitgebreid tot 760 meetpunten in 2002 (MAP-meetnet, dit meet vooral de invloed van de landbouw op het oppervlaktewater).
Vanaf 2002 verbeterde langzaam de waterkwaliteit van de Vlaamse waterlopen, vooral door de uitbreiding van het rioleringsnetwerk. Ook de industrie nam haar verantwoordelijkheid. Het aantal overschrijdingen van de nitraatnorm daalde tot ‘slechts’ 20% van de onderzocht stalen.
Dat was nog steeds ver van de EU-norm, en sinds de winter 2013-2014 was er geen verbetering meer zichtbaar. Het aantal overschrijdingen bleef steken op 20%. Vooral de landbouwsector was het probleem. Er was dringend bijsturing nodig.
Maar de laatste resultaten zijn erger: voor het eerst sinds vele jaren verslechterde de waterkwaliteit in Vlaanderen. Wel 28% van de onderzochte stalen overschreed de nitraatnorm. Uit het rapport van VMM en VLM: ‘De waterkwaliteit in landbouwgebied verbetert niet en de doelstellingen voor het oppervlakte- en grondwater uit het 5de mestactieprogramma worden niet gerealiseerd’.
Voor ons Kempenaars is er een lichtpuntje. Het Netebekken komt er nog vrij goed vanaf, met slechts 6% overschrijdingen in 2017-2018. Streken met intensieve veehouderijen zoals in de Noorderkempen of West-Vlaanderen zijn er belabberd aan toe.
Als we de resultaten per provincie bekijken scoort Vlaams Brabant het best met slechts 16% overschrijdingen en is de situatie in West Vlaanderen rampzalig met 47% slechte scores. De provincie Antwerpen levert 27% overschrijdingen op, Limburg een 18%.
Voor ons Kempenaars is er een lichtpuntje. Het Netebekken komt er nog vrij goed vanaf, met slechts 6% overschrijdingen in 2017-2018. Streken met intensieve veehouderijen zoals in de Noorderkempen of West-Vlaanderen zijn er belabberd aan toe.
Als we de resultaten per provincie bekijken scoort Vlaams Brabant het best met slechts 16% overschrijdingen en is de situatie in West Vlaanderen rampzalig met 47% slechte scores. De provincie Antwerpen levert 27% overschrijdingen op, Limburg een 18%.
Nitraat is niet de enige stof die onderzocht wordt. Orthofosfaat komt net als nitraat in de bodem en waterlopen terecht door bemesting. Orthofosfaat heeft een bijkomende nadeel: je geraakt het heel moeilijk weer kwijt.
Op 5195 plaatsen werd het orthofosfaat in waterlopen gemeten. In 63% van de meetplaatsen werd de fosfaatnorm overschreden. Dat is een heel slechte score. In veel gebieden die wel de doelstelling voor nitraat halen, is dat niet voor orthofosfaat. VLM/VMM concluderen dat het fosfaatprobleem veel wijder verspreid is dan het nitraatprobleem. Voor orthofosfaat is het percentage meetplaatsen met een significante daling (6 %) kleiner dan het percentage meetplaatsen met een significante stijging (11 %). Uit het besluit van het rapport: ‘Ook voor orthofosfaat zijn de resultaten ongunstig. Amper een derde van de meetpunten voldoet aan de milieukwaliteitsnorm en in 94 % van de meetpunten wordt er ofwel geen trend ofwel een stijgende trend gedetecteerd’.
Volgens de VLM en VMM beïnvloedde de droge zomer van 2018 het resultaat in negatieve zin, maar is dat niet de enige verklaring.
Er lopen te veel landbouwdieren rond in Vlaanderen. Afin, lopen is niet het juiste woord. Samengeperst in stallen is een betere omschrijving.
In totaal wordt in Vlaanderen 128,2 miljoen kg N en 60,3 miljoen kg P205 geproduceerd.
Een daling van de veestapel is nodig, maar daar komt niets van in huis. De rundveestapel is gestabiliseerd, de varkensstapel neemt lichtjes af, maar het pluimvee groeit fiks aan. Het is niet zomaar dat VALK een procedure startte voor de Raad Van State tegen de vergunning van een grootschalige nieuwe kippenfokkerij voor 106.000 dieren te Poederlee.
Op 5195 plaatsen werd het orthofosfaat in waterlopen gemeten. In 63% van de meetplaatsen werd de fosfaatnorm overschreden. Dat is een heel slechte score. In veel gebieden die wel de doelstelling voor nitraat halen, is dat niet voor orthofosfaat. VLM/VMM concluderen dat het fosfaatprobleem veel wijder verspreid is dan het nitraatprobleem. Voor orthofosfaat is het percentage meetplaatsen met een significante daling (6 %) kleiner dan het percentage meetplaatsen met een significante stijging (11 %). Uit het besluit van het rapport: ‘Ook voor orthofosfaat zijn de resultaten ongunstig. Amper een derde van de meetpunten voldoet aan de milieukwaliteitsnorm en in 94 % van de meetpunten wordt er ofwel geen trend ofwel een stijgende trend gedetecteerd’.
Volgens de VLM en VMM beïnvloedde de droge zomer van 2018 het resultaat in negatieve zin, maar is dat niet de enige verklaring.
Er lopen te veel landbouwdieren rond in Vlaanderen. Afin, lopen is niet het juiste woord. Samengeperst in stallen is een betere omschrijving.
In totaal wordt in Vlaanderen 128,2 miljoen kg N en 60,3 miljoen kg P205 geproduceerd.
Een daling van de veestapel is nodig, maar daar komt niets van in huis. De rundveestapel is gestabiliseerd, de varkensstapel neemt lichtjes af, maar het pluimvee groeit fiks aan. Het is niet zomaar dat VALK een procedure startte voor de Raad Van State tegen de vergunning van een grootschalige nieuwe kippenfokkerij voor 106.000 dieren te Poederlee.
Momenteel loopt het MAP5 op haar einde. Dit is al het vijfde MestActiePlan dat niet doet wat het moet doen: een einde maken aan de overbemesting in Vlaanderen. De Mestactieplannen zijn te soepel en voorzien teveel uitzonderingen zoals de derogatie. Die laat toe om in bepaalde gevallen af te wijken van de bemestingsnorm van 170 kg N/ha uit dierlijke mest. Er wordt volop gewerkt aan MAP6, maar dat wordt een doorslagje van de vorige MAPs. Vlaanderen wil niet.
Bovenop de zwakke Mestactieplannen komen nog eens de massale overschrijdingen van die soepele Vlaamse normen.
In 2017 werden 800 bedrijfsdoorlichtingen uitgevoerd bij landbouwers. Bij 40% van de gecontroleerde bedrijven werden overtredingen vastgesteld. Bij de doorgelichte bedrijven wordt, volgens de VMM en VLM, vaak ondoordacht opgesprongen met mestopslag en mestafvoer, waardoor de nutriëntenbalans wel in evenwicht lijkt, maar er toch te veel mest op het bedrijf blijft.
Bovenop de zwakke Mestactieplannen komen nog eens de massale overschrijdingen van die soepele Vlaamse normen.
In 2017 werden 800 bedrijfsdoorlichtingen uitgevoerd bij landbouwers. Bij 40% van de gecontroleerde bedrijven werden overtredingen vastgesteld. Bij de doorgelichte bedrijven wordt, volgens de VMM en VLM, vaak ondoordacht opgesprongen met mestopslag en mestafvoer, waardoor de nutriëntenbalans wel in evenwicht lijkt, maar er toch te veel mest op het bedrijf blijft.
Er wordt erg onzorgvuldig omgesprongen met mestopslag. In 2017 werden 380-mestopslagbedrijven gecontroleerd. Bij 36% van die controles werden onregelmatigheden vastgesteld. Bij 9% van die controles was er sprake van ernstige inbreuken waarbij het oppervlaktewater vervuild werd. Landbouwers mogen een strook van 1 meter langs waterlopen niet bewerken. In 2018 werden 780 percelen langs waterlopen gecontroleerd. Op 293 percelen, 38%, was deze strook omgeploegd. De overtreders werden niet geverbaliseerd, er werd slechts een aanmaning naar verzonden.
Bij mestanalyses op het veld blijkt dat er nog veel verbetering nodig is en er wordt gefoefeld met mestvervoersdocumenten.
Natuurpunt is niet mals voor het beleid van minister Schauvliege. Uit het Natuurpunt-persbericht van 29 november 2018: ‘Helaas lijkt het slechte bilan van MAP5 niet te leiden tot voortschrijdend inzicht. Al enkele maanden wordt op het kabinet van minister Schauvliege gesleuteld aan MAP6. Dat zet hardnekkig in op dezelfde recepten. Dat daarbij ongestoord wordt gefoefeld aan meetnetten en doelen zelfs worden teruggeschroefd, is niet meer ernstig. Ronduit zorgwekkend is dat het plan ook grossiert in versoepelingen die kwalijk zijn voor leefmilieu en natuur.’
Bij mestanalyses op het veld blijkt dat er nog veel verbetering nodig is en er wordt gefoefeld met mestvervoersdocumenten.
Natuurpunt is niet mals voor het beleid van minister Schauvliege. Uit het Natuurpunt-persbericht van 29 november 2018: ‘Helaas lijkt het slechte bilan van MAP5 niet te leiden tot voortschrijdend inzicht. Al enkele maanden wordt op het kabinet van minister Schauvliege gesleuteld aan MAP6. Dat zet hardnekkig in op dezelfde recepten. Dat daarbij ongestoord wordt gefoefeld aan meetnetten en doelen zelfs worden teruggeschroefd, is niet meer ernstig. Ronduit zorgwekkend is dat het plan ook grossiert in versoepelingen die kwalijk zijn voor leefmilieu en natuur.’
In de commissie Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, energie en Dierenwelzijn van 4 december 2018 trokken parlementsleden van de oppositie, maar ook Willy Vandaele van de meerderheidspartij NVA van leer tegen het zwakke beleid van minister Schauvliege. Dat leverde o.a. deze passage op: Bruno Tobback, Spa: ‘Laten we alstublieft ophouden, minister en collega’s van de meerderheid, met op deze manier aan te blijven modderen, letterlijk en figuurlijk, want we zakken alleen maar dieper weg in de shit.’ Waarop Bart Caron van Groen repliceert: ‘We moeten wel opletten met dat soort woordgebruik, voorzitter en collega’s’
Meer weten over het rapport van VM en VLM? www.vmm.be/publicaties/nutrienten-in-oppervlaktewater-in-landbouwgebied-resultaten-map-meetnet-2017-2018 ; www.vlm.be/nl/nieuws/Pages/Mestrapport-2018.aspx De meetresultaten per meetpunt zijn publiek toegankelijk via het geoloket: www.vmm.be/data/waterkwaliteit Het overzicht voor Vlaanderen vindt je op: www.vmm.be/water/kwaliteit- waterlopen/chemie/map De resultaten van het meetnet zijn ook de basis voor diverse Vlaamse (beleids-)rapporten, o.a. het jaarverslag van de VMM, het Milieurapport Vlaanderen (www.vmm.be/milieurapport) en het Mestrapport van de Mestbank (www.vlm.be/nl/themas/Mestbank/Achtergrond/Brochures- Mestbank/mestrapporten/). |